Dördüncü basımın önsözü :
Bu kitabın ilk basımı 1961 yılında yapılmıştı. Demek ki kırk yıl öncelerden ses veren bir derleme. Gençlere, yeni yetişenlere yararlı olmayı amaç edinmiş bir yayımcı, Varlık Yayınevi’nin sahibi Sayın Yaşar Nabi istemişti benden böyle bir kitap hazırlamamı. Okur olarak kimleri düşündüğünü biliyordum : Gençler, öğrenciler, öğretmenler.
Kaynak olarak elime verdiği İngilizce yapıt 500 sayfalık, içi özel çizilmiş resimlerle dolu, büyük boy, çok hoş bir yapıttı : Kenneth Macgowan ile William Melnitz’in
The Living Stage adlı yapıtı. Amerikalılar için yazılmıştı. Türk tiyatrosundan hiç söz etmiyordu. Benden istenen ise Türkler için yazılmış, 300 sayfalık, küçük boy, az resimli bir kitaptı. Büyük bir kitaptan, değişik bir okura, küçük bir kitap çıkaracaktım.
Sayın Yaşar Nabi’nin verdiği
The Living Stage’i temel kaynak olarak önüme koydum. Birkaç İngilizce kitap daha buldum :
The Theatre, Shelden Cheney;
A History of the Theatre,
Freedley ile
Reeves; T
he Dramatic Story of the Theatre, Dorothy ile Joseph Samachson; T
he New Theatre Handbook, Bernard Sobel;
The Playwright as Thinker, Eric Bentley.
Elimin altındaki Türkçe kitaplar ise şunlardı :
Tiyatro Tarihi, cilt 1, Bedrettin Tuncel;
İngiliz Tiyatrosu Tarihi, cilt 1, İrfan Şahinbaş;
İngiliz Edebiyatı Tarihi, Halide Edib Adıvar;
Elizabeth Devri Tiyatrosu’nda Soytarılar, Mîna Urgan;
Shakespeare, Mîna Urgan.
Gerçi yer yer bütün bu kitaplardan yararlandım, parçalar, görüşler, yargılar aldım, gene de elinizdeki kitabın büyük bir bölümü
The Living Stage’in çok serbest bir özeti gibidir.
Türk tiyatrosunu anlatan on yedinci bölümü ise Refik Ahmet Sevengil’in iki kitabından yaptığım alıntılarla oluşturdum. Biri,
Eski Türklerde Dram Sanatı, Devlet Konservatuvarı Yayınları arasında 1959’da basılmış, 90 sayfalık çok ilginç bir çalışma. Öbürü
Türk Tiyatrosu Tarihi, 1934’te iki cilt olarak Kanaat Kütüphanesi’nce yayımlanmış, verdiği bilgilerle, içindeki resimlerle hem çok yararlı, hem de çok tatlı bir yapıt. Baskı bakımından da öyle.
Elinizdeki kitabın ikinci basımını 1970’te, üçüncü basımını 1984’te gene Varlık Yayınevi yapmıştı.
Üçüncü basıma yazdığım önsözde, ilk basımın yapıldığı 1961 yılını düşünerek şöyle demiştim :
“O günden bu güne, tiyatro kitaplığımız inanılmayacak bir gelişme gösterdi. Metin And, Sevda Şener, Özdemir Nutku, Cevat Çapan gibi tiyatroyu doğrudan uğraş edinen araştırmacıların, incelemecilerin yanı sıra, Cevdet Kudret, Baha Dürder, Niyazi Akı, Aziz Çalışlar gibi edebiyat adamlarımız da bu alanda çok değerli, yararlı yapıtlar yazdılar. Bugün tiyatroyla ilgilenen bir vatandaşımız tiyatro alanındaki birçok bilgiye kendi dilinde kolayca ulaşabilir.
“Bu kitabı hazırladığım günleri düşünüyorum : Metin And’ın
Gönlü Yüce Türk’ü ile Kırk Gün Kırk Gece’si, Özdemir Nutku’nun Tiyatro ve Yazar’ı... Arkası çığ gibi inecek tiyatro kitaplığımızın o günlerde yayımlanmış olan ilk ürünleri bu kadarcıktı.
