Kitabın başındaki "Sunu" yazısı :
Türk yazınında uzun yıllar deneme ile eleştiri birlikte düşünülmüş, "eleştiri" deyince, bugün "eleştirel deneme" diye adlandırdığımız, konusu sanat olan denemeler akla gelmiştir. İnceleme yazıları, öznel eleştiri-nesnel eleştiri tartışmaları, bilimsel eleştiri örnekleri derken, günümüzde "eleştiri" sözcüğü yöntemli inceleme, araştırma yazılarını, kapsamlı çalışmaları çağrıştırır oldu.
Kimi deneme yazarları eleştirmenliği hiç üstlenmemişlerdir : Melih Cevdet Anday, Salâh Birsel, Nermi Uygur, Uğur Kökden, Onat Kutlar, Gürhan Tümer gibi. Kimi deneme yazarları "eleştirel deneme" yazılarıyla "eleştirmen" niteliği kazanmışlardır : Ataç gibi. Arada bir inceleme yazan deneme yazarları da olmuştur : Sabahattin Eyuboğlu gibi. Bunun tam tersi de, arada bir deneme yazan incelemecilerdir : Asım Bezirci, Tahsin Yücel. Akşit Göktürk gibi. Kimileri de deneme yazarlığına hep uzak durmuşlardır : Berna Moran, Selahattin Hilav gibi. Eleştirmenlerimizin büyük çoğunluğu ise hem inceleme, araştırma yazıları, hem de eleştirel denemeler yazmışlardır.
Bu kitapta inceleme, araştırma yazılarından bir derleme yapılmak istendi, ama araya görece kısa eleştiri yazıları da girdi.
Sabahattin Eyuboğlu, Turgut Uyar, Cemal Süreya, Akşit Göktürk'ün incelemelerini ben seçtim.
Attilâ İlhan, Selahattin Hilav, Füsun Akatlı, Mehmet Rifat'tan seçtiğim incelemeleri ise, kendilerine sordum, uygun gördüler.
Bir türlü ulaşamadığım Hüseyin Cöntürk ile Nedim Gürsel'e danışma olanağı bulamadım. Dostluklarına güvenerek yaptığım seçim için de kendilerinden izin alamadım, bağışlamalarını dilerim.
Öbür eleştirmenler kendi incelemelerini ya da eleştiri yazılarını kendileri seçtiler. Ama, işi içinden bilmenin etkisiyle, aşağı yukarı hepsi kısa çalışmalarını seçmeye özen gösterdiler.
Gene de böyle kalın bir kitap çıktı ortaya.
Üstelik de bu, dizgeli, eksiksiz bir antoloji değil, okumaya yeni başlayanları eleştiri türüyle buluşturmayı amaçlayan bir derleme : Türk yazınından seçilmiş eleştiri yazılarından bir demet.
Kimler eksik? Saymakla bitmez : Fuat Köprülü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Suut Kemal Yetkin, Cevdet Kudret, Orhan Burian, Mehmet Kaplan, Fahir Onger, Tahir Alangu, Adnan Benk, Rauf Mutluay, Vecihi Timuroğlu, Muzaffer Erdost, Adnan Binyazar, Eser Gürson, Bedrettin Cömert, Gürsel Aytaç... Bunlar bir çırpıda saydığım adlar... Sonra Berna Moran, Tahsin Yücel, Akşit Göktürk'ün açtıkları yolda ilerleyen genç eleştirmenler...
Dizgeli yaklaşımlarla ele alınması gereken bir birikimle karşı karşıya olunduğu çok açık. Türk yazınında uzun süre deneme yazarlığının gölgesinde kalan eleştiri türü, inceleme, araştırma yolunda büyük bir atılım yapmış görünüyor.
Memet Fuat
Çamlıca, Haziran 1993
